Sceintific American’da yayımlanan bir araştırma toplumdaki sahtekarlığın insan davranışları üzerindeki etkisini ortaya koydu. Buna göre bir yerde insanlar rüşvete ve yalana başvuruyorsa diğer ahlaklı kesim de bu davranışları göstermeye meyilli hale geliyor.
Kaynak: https://twitter.com/drsevdasarikaya/s…
Nörolog Sevda Sarıkaya’nın Twitter üzerinden paylaştığı flood hayli dikkat çekti.
Duke Üniversitesi Psikoloji kısmı Profesör ve Davranış Ekonomisti Dan Ariely tarafından yapılan bir araştırma toplumda ahlaksızlık biliniyorsa ahlaklı bireylerin de sahtekarlık yapmaya meyilli olabileceğini ortaya koydu.
Araştırmacının öncelikli maksadı rüşvetin yaygın olduğu toplumlarda, bu durumun insan davranışlarına nasıl tesiri olduğunu öğrenmekti.
2008 yılında yayımlanan araştırmada iştirakçiler üzerinden deney kümeleri oluşturuluyor. Birinci olarak katılımcılardan zar atmaları isteniyor. Birkaç kez zar attıktan sonra çıkan sonuçlara nazaran yüksek zar atanların para mükafatı alacaklarını söylüyorlar.
Katılımcılardan kimilerinin daha fazla para alabilmek için sonuçları yanlış söylediği gözlemleniyor.
Sarıkaya, Dr. Ariely’nin gözlemlerini şu sözlerle aktarıyor: ‘Bunu yapanların birçoklarının ‘kendi ahlaki değerlerini korumak için’, davranışlarını yalnızca kendilerine bir ölçü avantaj sağlayabilecek seviyede ayarladığı saptanıyor.’
Sonrasında iPad üzerinden oynanan bir zar atma oyunu oynamaları isteniyor.
Katılımcılardan akıllarından zarın üst ya da alt yüzünden birisini tutmaları isteniyor. Oyun bittikten sonra hangi yüzü tuttuklarını söylemeleri gerekiyor.
Katılımcıların çoğunluğunun daha fazla para kazanabilmek için sayının yüksek geldiği yüzü söyledikleri gözlemlendi.
‘Örneğin; atılan zarın üst yüzü 2 alt yüz 5 gelmiş olsun. Çoğu alt yüzü tuttuğunu söyleyerek para ödülünü almak istiyor’ diyen Sarıkaya, katılımcıların iki başka kümeye ayrıldığını ve para ödülünün arttırıldığını belirtiyor.
“İkisine de aynı oyun oynatılıyor ama bir gruba verilen ödül diğerinden 10 kat daha fazla olarak düzenleniyor.”
İki kümeye ayrılan iştirakçilerin birinin daha yüksek para alacağı öğrenilince, düşük ödül alacak olanlara rüşvet verirlerse öteki kümeye geçebilecekleri söyleniyor. Buna nazaran, ‘Rüşveti kabul etmeyen grubun, hiç rüşvetten haberi olmayan gruba göre %14 daha fazla sahtekarlık yaptığı gözleniyor.’
“Toplumda, ahlaklıların oranı ne kadar yüksek olursa olsun, toplum içerisinde ahlaksızlık yapıldığı biliniyorsa bu diğerlerini de etkiliyor.”
‘Bu gerçekten insan davranışlarıyla ilgili çok önemli ve üzerinde düşünülmesi gereken bir konu’ tabirlerini kullanan Sarıkaya, toplumdaki ahlaklı şahısların oranı ne kadar yüksek olursa olsun, şayet toplum içerisinde ahlaksızlık yapıldığı biliniyorsa bu durumun başkalarını de etkileyebileceğinin altını çiziyor.
